Üstün Zekalıların Eğitimi ve Prof. Dr. Mustafa Şekip TUNÇ
Mustafa Şekip Tunç’un Türkiye’de felsefe, sosyoloji ve psikoloji alanına katkıları detaylı olarak çalışılmış olmasına rağmen hocanın eğitimci kişiliği ve eğitim alanında yaptığı katkılar üzerine çok fazla çalışma bulunmamaktadır. Prof. Dr. Filiz Meşeci Giorgetti ve Prof. Dr. Levent Bayraktar’ın son dönemde yayımladıkları biyografik çalışmalar dışında eğitimci yönünü öne çıkaran güncel araştırmalar bulunmamaktadır. Biyografisi hakkında en detay çalışmalardan biri Prof. Dr. Hayrani Altıntaş tarafından kaleme alınmış ve Kültür Bakanlığı’nca 1989’da yayımlanmıştır.
Mustafa Şekip Tunç’un en önemli hizmetlerinden biri şüphesiz İstanbul Pedagoji Enstitüsü öğrencileri ile genç araştırmacı-akademisyenlerin yetişmesine sunduğu katkıdır. Yönettiği tezler; Türkiye’de zeka araştırmaları ve bu araştırmaların bilimsel metodolojiye oturtulmasında öncüler arasında yer almaktadır. Osmanlı’dan Cumhuriyet’e geçiş sürecinde ve Cumhuriyet maarif sisteminin kuruluşunda önemli roller bulunmaktadır.
Üstün zekalıların eğitimine yönelik ilk makalelerini I. Dünya Savaşı’nın en sert hissedildiği mütareke döneminde kaleme almış ve bu makaleleri dizi halinde dönemin en prestijli eğitim yayını Tedrisat Mecmuası’nda yayımlanmıştır. Dört bölümden oluşan makale dizisi; İngiltere’de Güzide Sınıf Nasıl Yetişiyor? Ana başlığını taşımaktadır. Birinci bölümde; güzidelerin tanımı ve ingilizcede karşılığını açıklayan Tunç güzidelerin eğitimine İngiltere’de verilen önem üzerinde durmaktadır. İkinci bölümde; Mektep Terbiyesi başlığı altında, İngiltere’de okulların bireye sunduğu kazanımlar üzerinde durmakta ve okulların iç yapısını detaylı olarak anlatmaktadır. Üçüncü bölümde; dönemin önde gelen İngiliz sultanilerinden (kolej) bahsetmektedir. Dördüncü ve son bölümde; İlkokular ve halk eğitim merkezlerini ele almaktadır. Ayrıca hükümetlerin okullara sunduğu mali ve hukuki destek ile İngiliz eğitim sisteminin genel yönetim ilkelerinden bahsetmektedir.
Osmanlı Devleti dışındaki ülkelerin eğitim sistemleri ve üstün zekalıların eğitim modellerine dair maarif öncülerinin araştırma ve yayınlarına Mustafa Şekip TUNÇ’un “İngiltere’de Güzide Sınıf Nasıl Yetiştiriliyor?” makale dizisi bu konuda ilklerden olma vasfına sahiptir. Daha sonra benzer yayınlar farklı eğitimciler tarafından farklı ülkelerin eğitim sistemleri hakkında Tedrisat Mecmuası ve Terbiye Dergisi’nde yayımlanmaya devam etmiştir. Son örneklerine; üstün zekalıların eğitimine dair dünya örnekleri veya model araştırmaları başlıkları altında , M.E.B. Dergileri, Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü yayınları, T.B.M.M. araştırma komisyonu raporları, lisans ve listansüstü tez çalışmalarında rastlanılmaktadır. TUNÇ, bu konuda da eğitim öncüleri arasında yer almaktadır.
Osmanlı Devleti ve müttefiklerinin I. Dünya Savaşı’ndan mağlup olarak ayrıldıkları ve çok ağır koşullarda imzaladıkları mütarekenamelerden sonra memleketin içine düştüğü derin siyasi, ekonomik ve toplumsal krizlerden kurtuluş arayışlarının yaşandığı bir dönemde eğitimcilerin kendi uzmanlıkları dahilinde eğitim cephesinden kurtuluş reçeteleri aramaları tesadüf olmamalıdır. Üstelik, incelenen eğitim sisteminin savaşın galip bloğunun lideri dünyanın dönem için süper gücü İngiltere’nin eğitim sistemi olması bilinçli tercih olmalıdır. Anılan dönemde; Anadolu dışındaki tüm eğitim kurumlarının elden çıktığı, Anadolu ve İstanbul’daki rüştiye, ideadi ve sultanilerin çoğunluğunun işgal güçleri tarafından hizmete kapatıldığı ve el konulduğu bir dönemde yaşanan derin eğitim krizi Türkiye gerçeğinin farklı bir boyutudur. Bu dönem eğitimcilerinin Türk Eğitim Sistemini yeniden ayağa kaldırmak için I. Maarif Kongresi, Heyet-i İlmiye çalışmaları ve yeni Maarif Vekaleti’nin teşkilatlanma çalışmaları arasında Cumhuriyetin eğitim öncülerinin üstün zekalıların/özel yeteneklilerin eğitimine dair çalışmaları araştırmaya değer ilgi çekici konulardır. Üstün zekalıların/özel yeteneklilerin eğitim tarihine dair gün ışığına kavuşmamış detayların araştırmacıların ve okurların hizmetine sunmuş olmanın heyecanı ile yararlı olmasını dilerim.
Erol KÖMÜR, Lizbon-2025.
