1924-1925 yılları büyük harbin ve Milli Mücadele devrinin yaralarının sarılmaya başladığı dönemdir. Devlet’in tüm birimleriyle Türkiye’nin yeniden inşaası için seferber olduğu bu devirde nitelikli ve eğitimli insan gücüne duyulan ihtiyacın şiddeti hiçbir dönemde bu dönem kadar derin olmamıştır. Nitelikli insan gücünü tanılamak, eğitmek ve bir an evvel ihtiyaç duyulan alanlarda istihdam etmek tüm birimlerin önceliği olmuştur. Her yaştan Türkiye Cumhuriyeti vatandaşının tanılanması için devletin tüm birimleri çalışma başlatmıştır.
1924 ve 1925 yılında tecrübi ruhiyat (deneysel psikoloji) çalışmaları ile zeka, kabiliyet testleri ile grup tanılama testleri üzerine Maarif Vekaleti, Milli Müdafaa Vekaleti ile Sıhhat Vekaleti’nin yayım ve belgelerinde sık rastlanması tesadüf değildir. Ali Haydar (Taner) Bey’in önce Darülfünun’da ardından Maarif Vekaleti Talim ve Terbiye Heyeti’nde, İbrahim Alaeddin (Gövsa) Bey’in Maarif Vekaleti ve Muallim Mekteplerinde, Mustafa Rahmi (Balaban) Bey’in Maarif Vekaleti Telif ve Tercüme Heyeti’nde, İsmayıl Hakkı (Baltacıoğlu) Bey’in, Mustafa Şekib Bey’in, Sadrettin Celal Bey’in Darülfünün’da, Dr. Mazhar Osman ve Dr. Fahreddin Kerim beylerin Tıp Fakültesi ve bimarhanelerde mesai yaptıkları dönemde düşünce, söz ve kalem birliği yapmış gibi yetenek, zeka, akıl, seciye, kabiliyet tetkikleri, tercüme ve telif eser yayımları tesadüf eseri değildir. Bilakis, Maarif Kongresi, Heyet-i İlmiye, Talim Terbiye vb. kurumların toplantılarında alınan kararların kamusal alanda hayat bulmuş halleridir. Dr. Fahreddin Kerim beyin mesleği gereği yayımladığı akademik eserlerinin en ilginci de bu dönemde 1924 yılında yayımlanmıştır.
Devamını oku: Prof. Dr. Fahreddin Kerim Gökay ve Zeka AraştırmalarıDr. Fahreddin Kerim Gökay’ın 1925 yılında Tecrübi Ruhiyatta Muayene Usulleri (EK-A) adı ile yayımlanan bu kitabın kapağında; kitabın, MÜREBBİYELER VE MUALLİMLER için yazıldığı ifade edilmektedir. Toptaşı Bimarhanesi Külliyatı’nın 4 numaralı eseri olarak basılan kitap bimarhanede yapılan müsamerelerden biri ve yazıya dökülmüş halidir.
Dr. Fahreddin Kerim beyin ünvanı kitap kapağında “Bimarhane Tecrübi Ruhiyat Laboratuvarı Şefi” olarak belirtilmiştir. Bu durumda eserin 1924 yılında ilk basımı yapıldığı ve eserin içeriği göz önünde bulundurulduğunda Toptaşı Bimarhanesi Psikoloji Laboratuvarı Dr. Fahreddin Kerim beyin laboratuvar şefi olarak atandığı dönemde deneysel psikoloji çalışmalarını başlattığı öne sürülebilir. Aynı yılda Darülfünun Edebiyat Fakültesi Mecmuasında Ali Haydar beyin Zeka Tetkikleri makalesi ve yine Ali Haydar beyin Tedkikat-ı Ruhiye Rehberi adlı kitabı ve Mustafa Rahmi beyin Tecrübi Ruhiyat Laboratuvarı adlı kitapları yayımlanmıştır.
1924’te zeka testlerinin sağlık personeli (hekim yada hemşire) tarafından mı? eğitim personeli (öğretmen veya özel yetiştirilmiş testör) tarafından mı? Yoksa psikologlar tarafından mı? yapılması gerektiğinin tartışıldığı bir dönemde psikiyatri ve nöroloji ihtisasına sahip bir hekimin eğitimciler ve öğretmenler için psikolojik testlerin uygulanmasına dair bir rehber kitap yayımlanması hayli ilgi çekici ve bir o kadar da önemlidir.
Tecrübi Ruhiyat Laboratuvarının önceliği sağlık hizmeti olan bir laboratuvar olmakla birlikte; eğitim ve adalet hizmetlerine de destek olmuştur. Dr. Fahrettin Kerim, tecrübi ruhiyat laboratuvarında yapılan tetkiklerin eğitim bilimlerine sunduğu imkan ve hizmetleri “Bu laboratuvarlardan pedagoji sahasında istifade ediyoruz. Mektep programlarının ihzarında, tahsil senelerinin tabiyetinde, çocukların zeka derecelerine göre mekteplere sevkinde ruhiyat darül mesaileri mühim rol oynar. Biz bu hususta maalesef pek geriyiz. Bunun içtimai ve maarif hayatımızda ne kadar elim tesirat husule getirdiğini ve hıfsızsıhha-i zihniye nokta-i nazarından ne derece olduğunu izah etmek zan ederim fazladır. Medeni memleketlerde ahalinin çocukların seviye-i zihinleri ölçülmüş, mektepler ona göre hazırlanmıştır. Mektebe gidemeyecek derecede nimet-i zekadan mahrum olanlar Hilfsschule dedikleri yardımcı mekteplere gönderilmiştir. Onlar yine memleketlerine nafi oluyor ve hayatlarını kazanıyorlar. “ ifadesiyle anlatmakta ve “Ta Amerika’dan terbiye mütehassısları celb etmeye uğraşırken hiç olmazsa ibtidai teşkilata malik olmaklığımız icab etmez mi? “ sorusuyla da deneysel psikolojinin eğitime sağlayacağı olanakların yerli ve milli imkanlarla yürütülmesi gereğini vurgulamaktadır.
Prof. Dr. Fahreddin Kerim Gökay ve Zeka Araştırmaları adlı bu eserde Gökay’ın detaylı biyografisini ve 1924 yılında eğitimciler için zeka tetkiklerinin nasıl yapılması gerektiğini açıkladığı Tecrübi Ruhiyatta Muayene Usulleri adlı eserinin tüm içeriği orjinal metni ve transkript metni ile birlikte bulunmaktadır.
Erol KÖMÜR – İstanbul
